Irundarrok eta hondarribiarrok ur iturri bat irekitzen dugunean ura ateratzen da. Bistan dago. Baina hori hala izan dadin, atzean dagoen kudeaketa eta azpiegitura sarea itzela da. Txingudiko Mankomunitateak azken hamarkadatan azpiegituretan egindako inbertsioa tamainakoa da, eta eguneraketa etengabea eskatzen du. Alde horretatik, Trantsizio Ekologikorako eta Erronka Demografikorako Ministerioak sustatutako PERTE proiektuaren barruan, eta aurrera begira eraginkortasun irizpidea oinarri duen 2024ko irailean aurkeztutako Txingudi Data Drive Bay proiektuaren iparrorratz daukatela, azken urteetan egindako inbertsioek uraren kudeaketa jasangarria ez ezik, kontsumo elektrikoa murriztea eta azpiegitura hauen argindar kontsumoa autogestionatzeko irizpideak ere markatu dituzte.
2035 urterako halako egiturek behar duten argindarraren %40 autokontsumokoa izatea agintzen du Europak. Eta Txingudiko Zerbitzuak etxeko lanak ondo bideratuak ditu dagoeneko. Gaur egun, bere ur hornidura sareko potabilizadora eta deposituen energia kontsumoaren %34 bertan sortutako energia berriztagarria baita. Izan ere, iturriko urak gure etxeetara heldu orduko ibilbide luzea egiten du gure eskualdean. Eta ura mugitu beharra dagoenez, aurrerapen teknologikoen eskutik, bidean energia zinetikoa aprobetxatuz argindarra sortzeko erronka onartu zuten Txingudiko zerbitzuek aspaldi.
Leire Zubitur, Txinzerreko kudeatzaileak azaldu digunez, «urteak daramatza bere burua hornitzeko energia berriztagarria ekoizten, bereziki hidroelektrikoa». Aspaldiko beste instalazio batzuekin batera, punta puntako teknologia baliatuz, 2019an Irungo Iparragirre Beheko deposituan lehen mikroturbina instalatu zuten, eta orain Hondarribiko Errandoneako biltegian urrats bat gehiago egingo dute bide beretik.
Harri batez bi txori
Irun-Hondarribiko ur kontsumoa Endara eta Domiko urtegietatik hornitzen da nagusiki, azaleko beste ur-iturri natural batzuekin batera. Endararen kasuan (urtean 6.778.866 metro kubiko ur kontsumitzen dugu bertatik) 244 metroko altuera kotan aurkitzen da, eta ur guztia Irungo edateko uren araztegitik pasa (123 metroko altuera kotan dago) eta tratatua izan ondotik, eskualdeko ur edangarri depositu ezberdinetara bideratu beharra dago. Ibilbide honetan altuera kota ezberdinak daude eta, ibilbidea beherantza denez, ur-fluxuak berak sortzen duen energia zinetikoa baliatzen dute argindarra sortzeko. Eta Hondarribiko ur kontsumoaren kasuan, 46 metroko altuera kotan dagoen Errandoneako ur-biltegia estrategikoa da.
70. hamarkadan eraikitako azpiegitura zaharkitua zegoenez, ur isuriak saihestu eta hondabiarren etxeetako ur hornidura bermatzeko helburuarekin 2 milioi euroko inbertsioa egin dute hau berritzeko. Joan den uztailean hasi ziren lanak eta 2025eko ekainean amaitzea espero dute. Egitura zaharra eraitsi ondoren, hormigoi armatuzko 4.500 metro koadroko biltegi berri bat eraiki dute Errandonea kantinaren atzealdean. Lan hauei esker, Errandoneako biltegiaren altuera kotatik behera dagoen Hondarribiko eremu osoa ur edangarriz hornitzen da. Baita Guadalupe aldera Gornutz eta Higer itsasargi inguruko San Telmo eremu osoan dauden etxebizitza guztiak ere. Kasu honetan, ura Errandoneatik gora ponpatu beharra dute, eta horrek suposatzen duen argindar gastua konpentsatuko du eraiki duten instalazio berriak, autokontsumoaren bidez.
Samuel Vazquez, Txingudiko Zerbitzuetako Instalazioen Ustiapen eta Mantentze Lanetako arduradunak argitu duenez, gaur egun Errandoneako deposituak 43 litro/segundoko fluxua du, eta uda garaian eskaera handiagoa denean, 60 litro/segundokoa bermatu dezake. Hau kontuan hartuta, «ur-fluxuaren energia zinetikoa aprobetxatzen dugu deposituaren sarreran instalatuko diren bi mikroturbinari esker, horietariko bakoitzak 9,94 kW orduko energia sortzeko gaitasuna du (orotara ia 20 kW). Energia hori aski izango da azpiegitura honek urtean beharrezkoa duen 92.909kW orduko kontsumoa estaltzeko». Gainerakoa, 1.277.176 kW orduko argindar sarera jaulkiko dute. Eta hau 400 familiek etxean urte oso batean egiten duten argindar kontsumoa bezainbeste da.
Teknologia berdea
Leire Zubiturrek azpimarratu duenez, hau bidasotar guztien onerako izango da. «Emergentzia klimatiko egoeran gauden honetan, energia berriztagarriak bultzatzen direlako batetik, zerbitzu jasangarriago bat emanez, baina autokontsumoari esker ere, Txinzerren kudeaketa gastuak apalduko baitira, eta horrek herritarren fakturan eragin zuzena izango du», argitu du.
Errandoneako ur biltegi berriak halako azpiegiturek bete beharreko oinarrizko funtziotik harago doaz, eta «etorkizunera begira jarri eta herritarrei egitea eskatzen zaien kontsumo jasangarria politiketan aplikatzea suposatzen du, erakunde publikoak ere eredugarri izan behar dutelako», adierazi du Igor Enparan Hondarribiko alkate eta Txingudiko Mankomunitateko presidenteak.
Mankomunitatea urratsak egiten ari da zentzu honetan, eredu energetiko autonomoago eta jasangarriago baten alde teknologia berdean inbertsio ekonomiko garrantsitsuak eginez. Errandoneako proiektuaren kasuan bi milioi eurotik gora bideratuko dute, baina «epe luzera begira errentagarria aterako da» ere Enparanen ustez.
Zentzu honetan, nabarmena izanagatik ere, ekimen hau bide honetan azken urteetan egindako inbertsioetako bat besterik ez da. Izan ere, Txinzerrek bidasotarren hondakinak, ur zikinak eta edateko kalitatezko urak bermatzeaz gain, horren kudeaketarako beharrezkoa duen energiari dagokionez, funtsezkoa du energia propioa ekoiztea. 2024 urtean 4.410 MW orduko energia berriztagarri sortu zituen propio dituen instalazioei esker, eta horietatik 1.260 MW orduko autokontsumorako bideratu zituzten. Gainerakoa, 3.146 MW orduko argindar sare orokorrera esportatu zuten.