Euskararen erabilera Hondarribian suspertu beharra dagoela ulertuta, ez zaio inori oharkabean pasatzen Garoa Lekuona Euskara Saileko zinegotziak dioen bezala, «erdara nagusi duen herri euskalduna dela Hondarribia». Izan ere, kaleko elkarrizketen %16 besterik ez da herrian euskaraz egiten, herritarren %74a horretarako gai bada ere. Hortaz, «inertziak aldatu eta euskara herri nortasunaren parte delako kontzientzia piztu» nahian dabil Hondarribiko Udala azken urteetan. Hari horretatik tiraka, Euskara Mahaia eratu eta Euskara Plan Estrategiko berriak aurreikusten dituen ekintzak martxan jartzen ari diren honetan, Euskaraldia «aukera paregabea» dela diote herri gisa urrats bat gehiago egiteko.
Horregatik, Euskaraldian izena emango duten herritarrek maiatzean Ahobizi eta Belarriprest txapak jasotzen hasi aurretik ere, motorrak berotzen joateko hitzordu andana bat antolatu dute herrian. Batzuk espreski antolatutakoak dira, eta beste batzuk herriko eragileek euskararen bueltan aurreikusiak zituztenak, baina egitarauan barneratzeko eskatu dutenak. Izan ere, herri osoa Euskaraldian inplikatzeko erronka onartu dute. «Ez da hainbeste zenbat jendek izena emango duen txapa soinean jartzeko, parte hartuko duten horiek benetan kontzientzia hartu eta aurrera begira ere euskarari eragiteko konpromisoa hartzea baizik», azpimarratu du Garoa Lekuonak.
Aurreko hiru edizioetan, 10 hondarribiarretik bakar bat animatu zen txapa jantzitzera. Aurreneko urtean (2018an) 1.812 izan ziren bitartean, 1.591 besterik ez ziren animatu 2020ean pandemiak baldintzatutako edizioan. 2022koan, aldiz, 1.736 lagunek parte hartu zuten (1.538 Ahobizi eta 298 Belarriprest). Edizio denetan beti, Ahobizi gehiago izan dira Belarriprestak baino, eta emakumezko gehiago (%67a) gizonezkoekin alderatuz.
Aurreko edizioetako datuak hobetzeko helburua dute oraingoan, noski. Baina epe luzeko helburu nagusia zein den ahaztu gabe. Azken batean, hamaika eguneko ariketa soziala pasatutakoan ere, Hondarribiak euskararekin duen desafio soziolingusitikoak bere horretan jarraituko du. 2026an egingo dute herrian hurrengo inkesta soziolingusitikoa, eta «denon esku dago %16ko datu hori hobetzea» gogoratzen du Euskara zinegotziak. Hartara, herri mailan "Euskarari ximiko!" egiteko leloa aukeratu dute laugarren Euskaraldian.
Aktibazioa auzoz auzo
Joan den asteburuan Kirol Kaian egin zuten Hondarribiko Euskaraldiaren aurreneko aurkezpena. Eta bihar, martxoak 22, Jaitzubian egingo dute goizeko 11:00etatik 14:00etara, Jaitzubia elkartean. Izan ere, Garoa Lekuona aitortu digunez, auzoz auzo egitea erabaki dute. Martxoaren 29an Mendelun, apirilaren 5ean Kasino Zaharrean eta apirilaren 12an Amute-Kosta auzoan egingo dute.
Igor Arrieta Euskaraldiaren dinamizatzailea pozik agertu da ekimen honekin. «Jo ta ke ari gara lanean, eta boluntario asko inplikatu da», kontatu digu, «aurkezpen mahai informatiboaz gain, haurrentzako eta nagusientzako tailer eta jarduera txokoak ere jartzen ditugu, eta magia sortzen da». Herritarrek euskarari buruz egin nahi dituzten hausnarketak biltzen dituzten bideoak ere egingo dituzte ekintza hauetan, sare sozialetan partekatuko dituztenak.
Hitzez hitz, euskara plazara
Auzoka ez ezik, kalean egingo dituzten ekimen asko ibiltariak izango dira. Maiatzaren 3an taberna ibiltaria antolatuko dute San Pedro kalean, eta 11:00etatik 14:00etara mahai informatiboa eta txapa banaketa egingo dute. Eta maiatzaren 10ean ere, gune ibiltaria proposatuko dute Hondarribiko Dantza Eskolako ikasleekin Portuan zehar. Eta Euskaraldiari abiada emateko ere, maiatzaren 15ean bertan Mintzodromo Ibiltari batekin ekingo diote Alde Zaharretik Porturaino 18:00etan. Iragarri dutenez, horren aurretik, Txapa Jartzea ekitaldi kolektibo bat egingo dute Kasino Zaharrean. «Ekitaldi sinbolikoa izango da, eta plazaz plaza joango gara euskaraz hitz egiten», azpimarratu du Arrietak, «gure proposamena jendea aktibatzea da eta ekimen guztiek parte-hartzea bilatzen dute, ez da gozatzeko modu pasibo bat bilatzen, baizik eta ikuslea parte bilakatzea, ez geratzea alboan begira geldirik».
Alde horretatik, Euskaraldiaren herriko eramaileek maiatzaren 24an ospatuko duten Euskaraoke herrikoa azpimarratu dute hitzordu guztien artean. Ahalegin handia eskatuko duela aitortu dute, baina «arrotasunez adierazteko aukera dugu, hondarribiar bezala horrelako zerbait egin dezakegula», dio Garoa Lekuonak. Egun horretan Santa Maria Madalena plazan, 80 abesti, eta beraz abeslari edo talde beharko dituzte. Aurki hondarribia.eus udalaren atarian aktibatuko dute izena emateko aukera, baina iragarri dutenez, «nahi duguna da apuntatzen den horrek argi edukitzea euskararen aldeko konpromisoa hartzen ari dela».
Aipatu ditugun hitzorduak Euskaraldia Hondarribian egitaraua oparoak aurreikusten dituen batzuk besterik ez dira. Maiatzaren 15etik 25era ez ezik, dagoeneko martxotik hasita ere. Euskaraldiaren aurreko hiru edizioetan ez bezala, aurtengoa udaberrian ospatzeak ahalbidetuko baitu hondarribiarrak kalean eta kulturaz blai elkartzea eta euskaraz blagan aritzea. Euskaraldiaren atarian eta bien bitartean ere, Hondarribia Itsas Hiria, abesbatzen Herri Kanta Jaialdia edota Kemen dantza taldeak urtero antolatzen duen Hondarribia Dantzan ospatuko baitira herrian. Eta hauek aitzakia ederra izango dira Euskaraldiaren helburuetan sakontzeko. «Dantzatzen eta abesten duen herri bat ez dela inoiz hilko esan ohi da, ba jar dezagun dantzan eta abesten herri osoa, euskaraz».