Aste Santua mundu zabaleko kristauentzat liturgia eta gogoeta garaia da, eta Euskal Herrian ere tradizio sendoak mantendu dira urteetan zehar. Horren erakusgarri garbia da Hondarribiko Ostiral Santuko prozesioa, Gipuzkoako ekitaldi erlijioso ikusgarrienetarikoa. Lehen aipamenak 1602koak dira, eta ordutik etengabe ospatu da, belaunaldiz belaunaldi pasatu den usadio gisa.
Ostiral Santuan, arratsaldeko bostetan, Jasokundeko eta Sagarrondoko Andre Mariaren elizan hasten dira ekitaldiak. Bertan, presbiterioan, kristoren eraistearen auto sakramentala antzezten da. Ekitaldi honetako protagonistetako batzuk erromatar jantzitako soldaduak dira, antzinako martxa solemne batekin kale nagusitik elizaraino joaten direnak. Soldadu hauek, kasko eta sare-begizko gonaz, ezpata eta ezkutu kolpeekin markatzen dute erritmoa, ikusleak iraganean murgilaraziz.
Kristoren gurutzetik jaitsiera, Arantzazko buruntza, iltzeak eta inskripzioaren kentzea... xehetasun guztiak zainduta daude, eta 1777an frai Jeronimo Estellak hiriari oparitutako irudi erlijiosoek giroa sakraltasunez betetzen dute. Une horretan, isilune sakon batean, hildakoaren gorpua kristalezko zerraldo batean sartzen da, ikusleen begien aurrean emozioa piztuz.
Arratsaldeko seiak aldera, Isiltasunaren Prozesioa abiatzen da elizatik. Zazpi pauso irteten dira, XIV. eta XVII. mende arteko irudiekin, alde zaharreko kale estuak zeharkatuz. Jendea isil-isilik doa, kontenplazioan eta errespetuan. Ibilbidea berriz ere elizan amaitzen da, non Kristoren Ehorzketa ospatzen den. "Zutik gurutze ondoan" abestia entzuten denean, ilunabarreko zeruak eta herritarren begiradek prozesioari amaiera sakratua ematen diote.
Aiser Arbelaitz, prozesioan parte hartzen duen erromatarrak, hauxe esan digu: “Ez da soilik antzezpena, esperientzia kolektibo eta sakona da guretzat. Tradizioa baino gehiago da: gure identitatearen parte.”